Դարեր շարունակ արական գերիշխանության ազդեցությունը խորը արմատներ է գցել մարդու գիտակցության ու ողջ հոգեկանի կառուցվածքում: Դարեր շարունակ մարդը խոնարհվել է արական աստվածների իշխանության առաջ, նրան առաջնորդել են արդյունաբերական աշխարհի օրենքները, ագրեսիվ հաստատակամություն խրախուսող հասարակարգերը, նպատակաուղղվածություն քարոզողները՝ ստեղծելով մի այնպիսի իրականություն, որն, ավաղ, զուրկ է կենսական բովանդակությունից ու ողորկ է, քանի որ կտրված է դատարկությունը լցնող միակ աղբյուրից՝ իգական աշխարհից:

Իգական սկզբունքի բնութագրականը կարելի է տալ հետևյալ բառերով՝ իգական ուժը փափուկ է, սնուցող, անձև, ինտուիտիվ, դեպի ներս միտված: Իգական ուժը մարմնավորում են լուսինը, մայր հողը, ջուրը: Իգական ալիքների տատանումները նրբագույն հաճախականություն ունեն և զգայական են իրենց բնույթով: Իգականը բացի այդ, կապակցված է վերարտադրողության հետ, ինչպես նաև սեքսուալ հաճույքի աղբյուր է, ինչի պատճառով էլ դարեր շարունակ ճնշման տակ է գտնվել հայրիշխանական Եկեղեցու մեծն հայրերի կողմից: Անկարող գտնվելով սեքսուալ հաճույքի գերող ազդեցությունից ազատագրվելու՝ հայրիշխանական Եկեղեցու այրերը նպատակահարմար են գտել կրոնական լծակների օգնությամբ պարզապես ճնշել ու ասպարեզից դուրս բերել սեքսուալը, փոխանակ ինտեգրելու այն կրոնի ամբողջական պատկերի մեջ, փոխանակ ընդունելու աստվածության երկսեռությունը և գալու լրիվ, այլ ոչ թե պառակտված Աստծու գաղափարին: Սեռական հաճույքից վեր կանգնելու անկարողության պատճառով կրոնը պառակտել է աստվածայինը ու դարձրել Աստծուն արական էակ՝ իգականին թողնելով միայն մայրության խորհուրդը:

Մինչդեռ Իգականը կյանքի աղբյուր է, առանց որի մենք պարզապես օտարանում ենք մեր մարմնից, հույզերից, երազանքներից: Առանց Իգականի հետ հաղորդակցության` հետևելով միայն արական ուժին, մենք նպատակաուղղված գնում ենք դեպի թիրախակետ, հետևում անձնական ամբիցիաներին, որոնք, սակայն, զուտ ֆորմալ եղելություն են դառնում, զուրկ մնալով ներքին խորհուրդներից, կյանքի բերկրանքից, գերբնական իմաստներից: Իգական ուժից կտրված լինելը բերում է ներքին դատարկության, որն ապարդյուն փորձում ենք լցնել խթանիչներով, վիրտուալ սեքսի գռեհիկ հաճույքով, ագահությամբ, թալանով: Մարդիկ ովքեր ոչնչացնում են բնությունը` կտրված են իգական ուժի աղբյուրից և չեն տեսնում իրենց նույնությունն այդ բնության հետ: Մարդիկ ովքեր անխնա չարաշահում և սպառում են բնությունը` կորցրել են կապը Իգականի հետ: Չի կարող մարդը լինել բավարարված ու իրեն լիարժեք զգալ առանց իգական ուժի ներկայության, նա կթունավորի իր կողքինների կյանքը հենց միայն այս պատճառով:

Առանց Իգականի կյանքը մակերեսային ու ձևական է՝ սևեռված արտաքին երևույթներին, որոնք խեղաթյուրում են իրականությունը՝ լինելով իրականության սոսկ հատվածային ու երևացող արտապատկերումները: Հակառակ դեպքում, երբ Իգականը մեր ներսում չափից ավել է, մենք անընդհատ պտտվում ենք քաոտիկ շրջապտույտում, ինքներս մեզ քայքայում հուզական ռեակտիվությամբ, զոհ դառնում էմոցիոնալ ալիքների հարվածներին: Չափից շատ իգական ուժը տանում է կախվածությունների, ինքնախղճահարման և սեռադերային ոչ առողջ վարքի, օրինակ` մազոխիզմի կամ մարտիրոսության: Դրա համար էլ պետք է բալանսավորել Արականը և Իգականը մեր ներսում, ին-յանը, անիմուս-անիման:

Հունական դիցաբանության մեջ կա մի աստվածուհի՝ պատերազմի դիցուհի Աթենասը: Այս աստվածուհին Արականի և Իգականի սուրբ խառնուրդն է, ով իր մեջ ներառում է մի կողմից՝ ողջախոհության, ուժի, երկաթյա վճռականության և արիության, մյուս կողմից՝ կանացի նրբագեղության և քնքշանքի տարրեր: Ին-Յանը բալանսի մեջ են Զինվոր Աստվածության` Աթենասի մեջ։ Մեզանից յուրաքանչյուրն իր մեջ ունի Աթենասին, հաղորդակցվել այս արքետիպի հետ, նշանակում է գործ ունենալ ամբողջականության, վստահության, ուրախության հետ:

Իսկ ինչու բոլորը չէ, որ ճանաչում են իրենց ներքին աթենասին։ Ինչո՞ւ է այդպես: Սա գալիս է մանկուց և ոչ ճիշտ սեռային դաստիարակությունից: Փոքր տարիքից մեզ սովորեցնում են, որ պետք է հետևենք ինչ-որ կանոնների՝ աղջիկները պարտավոր են պահպանել իրենց կուսաթաղանթը նախքան ամուսնանալը, նստեն ու սպասեն մինչև հայտնվի իրենց ուզողը, պետք է անպայման ամուսնանան, հետո պետք է անպայման երեխաներ ունենան, տնային լավ տնտեսուհի դառնան, համով ճաշեր եփեն, լվացք-արդուկ անեն, շրջազգեստով ման գան, համեստորեն լռեն, խոնարհվեն, երբ խոսում է տղամարդը, հավատարիմ մնան Աստծուն (ով իհարկե արական սեռի է): Տղաներին սովորեցնում են, որ նրանք պետք է նպատատակաուղղված լինեն, մրցունակ, չտրվեն հույզերին։ Ամոթ է, երբ տղան լացում է, դրսևորում է հուզականություն, թուլության ցանկացած դրսևորում դատապարտվում է, անընդունելի են հետաքրքրություններն այսպես ասած՝ կանացի զբաղմունքների ոլորտում՝ ձեռագործ, խոհանոց, տնարարություն։ Փոքր տարիքից այսպիսի պատկերներով ողողում են մեր գիտակցությունը՝ ձևավորելով սեռադերային մոդելի արհեստական մի կառուցվածք, որն աղավաղում, դեֆորմացնում է մեր ողջ հոգեկան ու հոգևոր զարգացումը: Փոխանակ բնականոն զարգացումը խթանելուն, որն իրենից ներկայացնում է առողջ ու ներդաշնակ միջավայրի ապահովում, մեզ ներարկում են նեղ սուբյեկտիվ պատկերացումներ, սոցիալ-մշակութային վարքային կարծրատիպեր, որոնց բացակայության պարագայում ինքնուրույն մտածող մարդը վաղ թե ուշ կհասներ այն գիտակցմանը, ըստ որի հակասական միասնությունը մարդկային ինքնության հենց էությունն է, որով կրակը և ջուրը, լուսինը և արևը, մութն ու լույսը մեկը մյուսով են, փոխկապակցված ու փոխպայմանավորված։

Մեզանից յուրաքանչյուրն ունի իր սեռադերային պատմությունը, որը ժառանգել ենք իբրև կյանքի սցենար մեր ծնողներից ու նեղ սոցիալական շրջապատից: Ու այդ դերը, որպես այդպիսին, արդեն իսկ սահմանափակ է, քանի որ դրա մեջ գերիշխում են այս կամ այն բևեռային դրսևորումները, այս կամ այն սեռային ուժի իշխանությունը, որի պատճառով էլ դադարում ենք լինել այնպիսին, ինչպիսին կանք: Բավական է լինել անկեղծ և ճշտախոս, որպեսզի մոտենանք մեր իսկական ինքությանը: Պարզապես պետք է ճանաչել, թե որն է մեր սրտի ուզածն այս կյանքում, ինչ ենք ուզում այլ մարդկանցից, ինչ եք ուզում ինքներս մեզանից և մյուսներից, ինչի կարիք ունենք: Հասկանանք, թե որն է մեր երազանքը և զգուշորեն, բայց հաստատակամ հետամուտ լինենք այդ երազանքների իրականացմանը:

Մեզանից շատերը, սակայն, ովքեր դժվարանում են սահմանազատել իրենց ինքությունը, այս ճանապարհին հայտնվում են տարբեր թակարդներում: Եթե գերակշռում է արական ուժը, խնդիրներ են ծագում մարդկանց գերիշխելու և ագրեսիվության դրսևորման հետ, իսկ իգական ուժի գերիշխանության դեպքում մանիպուլյատիվ և պասիվ-ագրեսիվ վարքի վտանգ կա: Ուրեմն` ինչպես լինել առողջ և սեռային բալանսավորմամբ հասնել մեր նպատակներին: Դա կարելի է անել, եթե միտքը և սիրտը միաժամանակ գործադրելու պարտավորություն վերցնենք: Իսկ սա պարտավորություն է սիրել այն ամենը ինչ կա մեր ներսում` թե’ լուսավոր, թե’ մութ կողմերը, լույսը և ստվերը, գեղեցիկն ու տգեղը, մաքուրն ու փչացածը: Սա խորքային հաշտեցում է, թեկուզ և հեղաշրջման մեծ ցավի գնով, երբ ստիպված ես հրաժեշտ տալ սովորույթի ուժով արմատացած բարեկեցությանն ու հարմարավետությանը, սա համաձայնություն է ընդունելու այն ամենն, ինչից բաղկացած ես:

Սեքսուալության ինտեգրումն այս գործընթացում ամենադժվար ու ամենակարևոր պայմանն է: Դժվար է հպարտանալ, թե շատ խորքային շերտերում հասկացել ենք, թե ով ենք մենք իբրև սեքսուալ էակ, մենք կրում ենք այս հարցի շուրջ մեր նախնիների մեղավորության զգացումը, զրկանքը և ճնշվածությունը, բայց ճշմարտությունն այն է, որ մենք այնուամենայնիվ սեռային ենք, ուզենք, թե չուզենք, ու դա ամնևին կեղտոտ կամ սխալական չէ, անպարկեշտ կամ անբարո չէ, ինչպես մեզ մի գուցե համոզել են ու անդադար սովորեցնել: Ընդհակառակը, մեր սեքսուալությունը կրում է ստեղծագործականության հզոր ներուժ, այն կյանքի աղբյուր է, բնության շարժիչը: Սեքսուալության ինքնաբացահայտումները համարձակություն և համբերատարություն են պահանջում ու սա դանդաղընթաց պրոցես է: Սակայն արժե  ջանքեր գործադրել ու միջոցներ չխնայել, քանի որ սեքսուալության ինտեգրումն ինքնության մեջ մարդուն դարձնում է լիարժեք, ինքնավստահ, կենտրոնացած ու ստեղծագործ: Ու ոչ միայն, այդ ինտեգրումն օգնում է նաև դեն շպրտել ամոթն ու մեղքի զգացումը, որի պատճառով երկար տարիներ զրկված ենք եղել համտեսելու կյանքի այդ հիրավի օրհնյալ բերկրանքը:

Ու այնուհանդերձ, մարդու մարմինը մահկանացու է, և մահվան այս խնդիրը չի լուծվում սեռական կյանքով։ Սեռական կյանքն ապահովում է ֆիզիկական կյանքի շարունակականությունը միայն, իսկ մահվան խնդիրը մնում է բաց, ու երեխաները այն հույսն են, ում նայելով՝ կարող ենք գտնել այդ լուծումը։ Իսկ արհեստական բեղմնավորմամբ մանկածնման կամ միասեռ ամուսինների կողմից երեխա որդեգրելու ժամանակակից միտումները Նախամարդու երկսեռ ամբողջականության վերականգնման պատրանքներն են միայն։

Փակել

Դարեր շարունակ ճշմարիտի սահմանումը փորձել են տալ կրոնական պատկերացումներից ելնելով: Տարբեր կրոնական առաջնորդներ սահմանել են բարոյականության իրենց համակարգը՝ տալով որոշակի պատվիրաններ, սակայն ինչպես ցույց են տալիս պատմության էջերը, կրոնական ուղեցույցներն այդքան էլ արդյունավետ չեն գտնվել: Փորձեր են արվել ճիշտը սահմանելու համար հասարարակական օրենքներ և կանոններ հաստատել՝ ելնելով ժողովրդական իմաստությունից ու դարերի ժառանգած փորձից, սակայն սրանք նույնպես խախտողներ են գտնվել, իսկ օրենքները՝ շրջանցվել:

Այդ դեպքում ի՞նչ է պահանջվում, որպեսզի մենք, ունենալով ազատություն, առաջնորդվենք միայն հանուն բարին ու ճշմարիտը կարգախոսով: Ըստ էության, հարկավոր է որպեսզի կարողանանք գիտակցել մեր կատարած քայլերի ու վարքի հետևանքերը, ինչի համար բավականաչափ հասունություն և իմաստություն է պետք, հետևաբար «ազատ լինել անելու այն, ինչը ճիշտ ենք համարում» նշանակում է պատասխանատվություն կրելու ունակություն ունենալ, մինչդեռ շատ շատերը գերադասում են խուսափել պատասխանատվությունից:

Մարդիկ ովքեր ազատության ջատագովներ են իրենց համարում, շատ հաճախ կամայականություն սերմանող և տարածողներ են: Ազատությունը նրանց համար ոչ թե վերընթաց, այլ վարընթաց շարժում է՝ ցանկությունների և կրքերի, բնազդային մղումների բավարարմանը խոչընդոտող արգելքների վերացում, այլ ոչ թե աճ դեպի կատարյալը՝ ավելի կարեկից, ավելի ներողամիտ, ավելի գնահատանքի ունակ դառնալը: Եվ եթե ազատ վարքը չի տանում դեպի կատար, ապա վստահաբար կարող ենք ասել, որ գործ ունենք գերության մի նոր ձևի, մի նոր անազատության հետ, քանի որ պարփակվում ենք վախի, հուզական ռեակտիվ արձագանքումների, խթանող ազդեցությունների անդադար որոնումների և հաճույքից կախվածության վանդակներում:

Սովորաբար ազատություն ասելով՝ առաջին հերթին պատկերացնում են արտաքին պլանի վրա գոյություն ունեցող վիճակ, այսինքն՝ բավարար է ազատագրվել արտաքին սահմանափակող ուժերից, օրինակ՝ ընտանիքի հայր, եղբայր, տիրող սոցիալ-քաղաքական իշխանություն և այլն, որպեսզի համարես, թե ազատ ես: Իրականում ազատությունը ոչ միայն ֆիզիկական, այլ նաև հոգեբանական ու հոգևոր մակարդակներ ունի: Ֆիզիկական մակարդակի ազատությունը վերաբերում է մեր ֆիզիկական մարմնին, որը կարող է շղթայված և կապված լինել՝ բանտում, ճաղերի հետևում, բերդում, տանը, աշխատավայրում, անգամ օրորոցում: Ֆիզիկական մակարդակի անազատությունը վերաբերում է նաև համակարգի, ռեժիմի, բռնատերության տիրապետման տակ գտնվելուն: Կան կանայք, ովքեր ոչնչով չեն տարբերվում բանտարկյալներից, քանի որ գտնվում են իրենց ամուսինների ֆիզիկական և ֆինանսական իշխանության ճնշման տակ, որով սահմանափակվում են նրանց ամենապարզ իրավունքները: Ֆիզիկապես անազատության մեջ եղած մարդիկ կարող են փաստել այս վիճակի անտանելությունը, սահմանափակման նվաստացնող իշխանությունը:

Եթե ֆիզիկական անազատությունն այնպիսի ապրում է, որն անհնար է չզգալ ու ինչ-որ ձևով չարձագանքել, ապա հոգեբանական անազատության մեջ գտնվող մարդը շատ հաճախ անգամ չի էլ գիտակցում, որ գերության մեջ է: Այսպես օրինակ՝ մեծանալով մի մշակույթի մեջ, որը մանկուց ի վեր ներարկել է քաղաքական, սոցիալական և կրոնական պատկերացումների մի ամբողջ տեսականի, մենք ակամայից դառնում ենք այդ մշակութային գաղափարախոսության կրողը ու մեր ընկալած միակ իրականությունը հիմնվում է բացարձակ ճշմարտություն հանդիսացող այդ գաղափարախոսության վրա, որն այնքան սերտորեն է ներհյուսվել մեր էությանը, որ գրեթե անհնար է պատկերացնել, թե այդ մենք չենք այդպես մտածում, այլ մեր փոխարեն մեր մտքի մեջ խոսում է գլխի մեջ ներբեռնած գաղափարախոսությունը: Նմանատիպ կերպով մանկությունից սկսած ինքներս մեր մասին ստեղծում ենք որոշակի պատկերացումներ, շատ հաճախ սխալական, օրինակ՝ որ մենք ծույլ ենք, տգեղ, ստախոս և հիմար, ձախողակ և անարժան, այսպիսով՝ դադարում ենք սիրել մեզ՝ կորցնելով կապը մեր իսկական ինքնության հետ:

Ահա, մեզ ասում են, որ ապրում ենք ազատ երկրում, բայց այս պնդումը վերաբերում է միայն արտաքին ազատությանը: Եթե անգամ նկատի ունեն ներքին ազատությունը, ապա դրա տակ սովորաբար հասկանում են ոչ այլ բան, քան՝ խոսքի ազատությունը: Մինչդեռ իրականում ոչ թե խոսքի, այլ մտքի և հոգու ազատությունն է մարդուն ճախրելու թևեր տալիս: Միայն օբյեկտիվ մտածողության շնորհիվ մենք կարող ենք լինել ազատ: Մենք կանք քանի դեռ մտածում ենք, որը չի նշանակում կրկնել ինչ մեզ սովորեցրել են, այլ սեփական խելքով խորամուխ լինել և հասկանալ՝ ինչին առնչվում ենք:

Մեզանից շատերը սովոր են մեղադրել կառավարությանը, ծնողներին, ուսուցիչներին, հասարակությանը, բայց ճշմարտությունն այն է, որ մենք ինքներս ենք սահմանափակում մեր ազատությունը՝ պատասխանատվություն չկրելով մեր մտքերի, զգացմունքերի, որոշումների և վարքի համար։ Հետևաբար ազատագրման մեխանիզմը մեզ գերության մեջ պահող այդ ամենի գիտակցումն է՝ գիտենալը:

Իսկ կարո՞ղ է մարդն ամենախորքային գիտակցության պարագայում հասնել բացարձակ ազատության: Մեջբերում՝ «Աստված մահացած է: Ու մենք ենք նրան սպանել»-Ֆրիդրիխ Նիցշեի այս խոսքերը բացարձակ ազատության տենչալու նրա ձգտումն են արտացոլում: Եվ իսկապես՝ մեզ երբեք չեն հարցրել, արդյոք մենք ուզո՞ւմ ենք ծնվել, մեռնե՞լ: Մենք ծնվում և մեռնում ենք առանց մեր համաձայնության, մարդը տեր չէ ո՛չ իր ծննդյան, ո՛չ էլ մահվան: Առաջ քաշելով այն միտքը, որ երբ Աստված կենդանի է, մարդը չի կարող երբևէ ազատ լինել, այլ ընդամենը խամաճիկ է նրա ձեռքին, Նիցշեն տանում է այն ուղղությամբ, որ եթե Աստված մեռնի, մարդը կդադարի իր կամքին հակառակ մեռնելուց ու ծնվելուց: Սակայն Նիցշեի այս խոսքերը պետք չէ սխալ հասկանալ: Խոսքն այստեղ գնում է «արտաքին Աստծո» մահվան մասին, այսինքն՝ մեզ դրսից կառավարող և մեր փոխարեն որոշումներ կայացնող այն բարձրագույն Ուժի, ումից մենք կախման մեջ ենք մեզ պահում մինչև այն պահը, երբ այդ Աստծուն ներառում ենք մեր մեջ: Եթե Աստված իմ ներսում է, եթե Աստված ես եմ, ուրեմն իմ որոշմամբ այսուհետ կարող եմ «մեռնել», ու «իմ ծնունդը» իմ ձեռքերում է:

Նիհիլիզմը, որպես ճանապարհ, չի կարող երբևէ տանել ազատության: Մտածեք ինքներդ՝ ինչպես կարող է օրինակ աթեիստը լինել ազատ, երբ Աստծուն դեմ գնալով նա իրեն ստրկացնում է՝ դառնալով Աստծուն ընդդիմախոս: Ինչպես ցանկացած այլ ընդդիմադիր, ով կռվում է ինչ-որ բանի դեմ՝ անընդհատ գտնվում է կռվի առարկային վերաբերող մտքերի և ռեակտիվ հույզերի գերության մեջ: Պարզաբանեմ այս միտքը մեր թավշյա հեղափոխության օրինակով: Հաղթանակը, որով պսակվեց հեղափոխությունը, հենց այն հանգամանքով է բացատրվում, որ Փաշինյանի վարքի մեջ չկար կռվի որևէ նշույլ, նա չէր կռվում ինչ-որ մեկի կամ ինչ-որ բանի դեմ, ուստի և ազատ էր գերող մտքերից ու հույզերից, նա շարժվում էր առաջ հանուն սիրո և համերաշխության, նա քայլում էր ազատության շնչով, նա չէր կռվում, այլ սիրում էր: Նա՝ ով կռվի մեջ է ստրուկ է: Ուրեմն ազատությունը ոչ թե կռվելով է, այլ գիտակցելով, քանի որ միայն գիտակցության շնորհիվ մենք կարող ենք դուրս գալ հակադարձ բևեռների օրինաչափությունից  և գտնել մեր ամբողջությունը: Ազատությունը խորը ինքնաճանաչողություն է, կյանքի խորքային իմացություն:

Անչափ հետաքրքրական է, որ դրախտ բառը պարսկերեն (Behesht, بهشت, հին պարսկերեն` Paridayda) նշանակում է ցանկապատված պարտեզ, այսինքն՝ լինելով գեղեցիկ ու չքնաղ մի վայր, դրախտն այնուհանդերձ մնում է բանտ ու մարդիկ այնտեղ ապրելով ոչ այլ ինչ են, քան բանտարկյալներ: Միայն պտուղը ճաշակելուց հետո Ադամն ու Եվան դարձան գիտակից ու հենց դրա շնորհիվ ազատվեցին բանտից, այսինքն՝ պարադիսից (դրախտից): Առանց գիտակցության մենք ակամայից ստեղծում ենք այս կամ այն բանտը, որում բնակվում ենք, լինի դա ազգային, կրոնական, քաղաքական, սոցիալ-մշակութային, սեռական, թե ցանկացած այլ գաղափարախոսությամբ սահմանափակում: Պետք է վերջ դնել ազատության միայն արտաքին լինելու ընկալմանը՝ լինի դա դրախտ, օրենքի գերակա իշխանություն, ֆինանսական բարեկեցություն, հոգեբանական հարմարավետություն, սեռական անկաշկանդվածություն, կարևոր չէ թե ինչից են սարքված բանտի պատերը՝ մենք անազատ կլինենք այնքան ժամանակ, քանի դեռ չենք գիտակցել ազատ լինելու մեր ներքին պատասխանատվությունը, քանի դեռ մենք չենք ունեցել համարձակություն ապրելու մեր «ներքին աստծուն»։

Պատահում է, որ խնդրում ենք Աստծուն, որ նա մեզ տա այսինչ կամ այնինչ բանը, ու նեղանում ենք նրանից, որ նա չի լսում մեզ ու կատարում մեր ցանկությունը: Ինչ ենք անում այդ դեպքում՝ սկսում ենք մեղավորներ փնտրել դրսում՝ փոխանակ պատասխանատու դառնանք մեր կյանքի ու բարեկեցության համար, սկսում ենք դատապարտել շրջապատող անձանց: Գիտե՞ք թե ինչու ենք հայտնվում սիրային կախվածության մեջ: Որովհետև այնքան չենք սիրում ինքներս մեզ, որ երբ հանկարծակի ի հայտ է գալիս ինչ-որ անձ, ով ողողում է մեզ իր սիրով, անմիջապես հայտնվում ենք երջանկության դրախտում: Առանց հապաղելու սեփական երջանկության ողջ պատասխանատվությունը մի ակնթարթում գցում ենք մեզ սիրողի ուսերին՝ սպասելով, որ նա իրականություն կդարձնի մեր նվիրական երազանքները, ի կատար կածի բոլոր ցանկությունները, մենք նույնիսկ չենք կասկածում, որ ահա այսպես մտածելով՝ ինքներս ենք մեր գերության շղթաները կողպում: Բավական է, որ մեզ սիրող անձնավորությունը թուլացնի մեր հանդեպ ուշադրությունը կամ նրա կյանքում հայտնվի մեկ ուրիշը, անմիջապես կհայտնվենք խանդի վանդակում, բավական է, որ նա թողնի մեզ ու կհայտնվենք կախվածության վանդակում, իսկ եթե իրեն պահի հակառակ մեր սպասումների՝ զայրույթի վանդակում, վարվի ոչ մեր հրահանգներով՝ նեղացածության վանդակում:

Ուրիշների պահվածքից կախված սեփական բարեկեցության որոնման սովորույթը կարող ենք նկատել նաև անծանոթ մարդկանց հետ մեր հարաբերություններում: Օրինակ, երբ ինչ-որ վարորդ երթևեկության մեջ նյարդայնացնում է մեզ իր ոչ բարեխիղճ պահվածքով, մենք զայրույթից բոռում ենք նրա վրա՝ հայհոյանքների տարափ տեղալով նրա գլխին, փոխանակ այդ պահին պատասխանատվություն վերցնենք մեր համբերատարության և հանդուրժողության համար: Չէ՞ որ հենց ամենասկզբից, մենք այդ տեսակ վարորդների հետ պայմանավորվածություն չենք ունեցել, որ իրենք մեր նկատմամբ խնամքով և աչալրջորեն են վերաբերվելու, մի՞թե չենք տեսնում, որ պրոյեկտում ենք պատասխանատվության մեր սպասումը այդ մարդկանց վրա, և պահանջում, որ նրանք չբարդացնեն մեր կյանքը, փոխանակ գիտակցենք, որ խաղաղ լինելու բանալին մեր ներսում է, և պետք է փոխենք ինչ-որ բան հենց մեր ներսում, այլ ոչ թե սպասենք դրսից:

Այլ օրինակ կարող են ծառայել կանանց էմանսիպացիան քարոզող շարժումները: Արտաքինից վեհ հնչեղություն ունեցող այս գաղափարախոսությունը մի նոր տիպի գերության է տանում, որովհետև ֆեմինիստական շարժումների նպատակը տղամարդկանց չեզոքացնելն է, տղամարդկանց իշխանությունից ազատագրվելը, մինչդեռ ոչ թե տղամարդն է կնոջը ստրկացնում, այլ կնոջ ներսում տղամարդու հանդեպ թերարժեքության բարդույթը, վախը, կախվածությունը, սեռական մոլուցքը: Ընդհանրապես ազատությունը հերքում է հավասարությունը, որովհետև ազատությունը ոչ թե անձի, այլ անհատականության մենաշնորհն է, անձը չի կարող ազատ լինել, անձը կարող է միայն ունենալ իրավունքներ, օրինակ գենդերային հավասարության իրավունք: Իսկ ազատությունը անձից ազատագրումն է՝ խորանի վրա դրվում է անձը, որպեսզի այդ նույն տեղում հայտնվի անհատականությունը:

Ազատություն նշանակում է արժանապատվություն կրող մարդ, անկախ և ինքնուրույն մարդ, ով ապրում է ներկա իրավիճակով, ով ներկայի ամեն ակնթարթ ստեղծագործում է, ով պարզապես կա: Ազատ մարդը նա է, ով գիտի թե ինչն է իրեն երջանկացնում ու պատասխանատվություն է վերցրել մարմնավորելու իր երջանկությունը: Մենք չենք կարող փոխել աշխարհը, եվ պետք էլ չի, որովհետև միայն աշխարհը փոխելու մտադրությունն արդեն գերի է դարձնում, քանի որ անմիջապես հայտնվում ենք մեր սպասումների զնդանում: Մենք կարող ենք փոխել միմիայն մեզ և մարմնավորել մեր էությունը:

Իսկ ի՞նչ է նշանակում մարմնավորել էությունը: Մարմնավորել չի նշանակում հուզական արձագանքում տալ իրավիճակին, քանի որ ցանկացած ռեակտիվ դրսևորում գալիս է անձից: Պատասխան քայլը, որով էությունը ինքնադրսևորման հնարավորությոն է ստանում և մարմին առնում, ծնվում է ներկա պահին: Դա հանգիստ ու հավասարակշռված քայլ է, որտեղ ուշադրությունը ամբողջովին կենտրոնացած է լինել-ության վրա: Ես կամ-ի գիտակցումը քայլի ակունքն է: Ցանկացած իրավիճակ, որը պահանջում է քայլ անել, չունի իր նախադեպը, չկան պատրաստի գործելակերպեր, գործելու սխեմաներ, որոնք պետք է ունենալ պահեստում: Պահեստի կարիք չկա, երբ կա ստեղծարար ներկայություն: Զույգերի հարաբերության մեջ ստեղծված իրավիճակները որտեղ կոնֆլիկտային լարվածություն է առաջանում, չունեն պատրաստի լուծումներ, որոնք պետք է գտնել զույգային թերապևտի առանձնասենյակում: Որովետև այդ մեկանգմյա լուծումը չի գործում մյուս հերթական կոնֆլիկտի պարագայում: Յուրաքանչյուր նոր ծնված խնդիր կարող է լուծել միայն ազատ մարդը, ով ունի պատասխանատվության լիարժեք գիտակցություն, ծույլ և անպատասխանատու անձն ի վիճակի չէ քայլ անել և չի կարող իրավիճակի տեր դառնալ:

Քայլ անել չի նշանակում նաև վերահսկել իրավիճակը, որովհետև վերահսկումը գերության մեկ այլ օրինակ է: Լեվ Տոլստոյի հայտնի «Հայր Սերգեյ» վիպակում հերոսը վերահսկում էր իր սեռական մղումները, ճնշելով դրանց գոյությունը: Եվ երբ նա արդեն տոնում էր սեռական բնազդի դեմ տարած հաղթանակը, դաժան փորձությունն ապացուցեց հակառակը: Հայր Սերգեյի ազատությունը ոչ այլ ինչ էր, քան վերահսկողություն, որը մի օր պարզապես «պայթեց»: Հայր Սերգեյն սովորական նևրոտիկ անձ էր, ինչպես ցանկացած ոք ով փորձում է իր ներսում վերահսկել ու խեղդել անցանկալի դրսևորումներ, որպեսզի դրանք հանկարծ չերևան:

Ազատ լինելն արիություն է, որպեսզի կարողանաս ազատությունից դրդված քայլ անել մեծ ռիսկ է պահանջվում, որովհետև դեմ ես դուրս գալիս անորոշությանը, անհայտին, նախապես չգրվածին: Սակայն միայն ազատության շնորհիվ կարելի է մոտենալ իրական Ես-ին, զգալ իրական բերկրանք, իրական հաճույք, իրական կիրք, մոտենալ իրական կոչմանը:

Մենք երբեք չենք կարող բացարձակ ազատ լինել ֆիզիկական մարմնի մակարդակում: Շատ դժվար է նաև ազատագրվելը հոգեբանական և հոգևոր մակարդակներում: Լինելով էվոլյուցիոն սանդղակի բարձրագույն էակներ, մենք այնուհանդերձ  կրում ենք մեր մեջ կենդանականը և բուսականը: Մեր նյարդային համակարգում կան բաժիններ, որոնք համընդհանուր են և գործում են միևնույն սկզբունքներով, ինչպես ցածրակարգ կենդանուն կամ բույսին է բնորոշ:  Եվ եթե մեր ազատությունը ոտնահարում է այլ մարդկանց ազատությունը, ապա դա նշան է մարդուն ներհատուկ բարձրագույն նյարդային կազմավորումների թերի զարգացման:

Մեր ազատությունը կամայականություն է, եթե այն խանգարում է այլ մարդկանց ազատությունը: Մենք ազատ ենք միայն մի կետում, որտեղ ես իմ ինքնությունն եմ, որով ես կարող եմ հարաբերվել այլ մարդու ինքությանը՝ առանց կաշկանդելու նրա ազատությունը: Ուրիշի ազատությունը կարող ես հարգել, երբ հարգում ես սեփական ազատությունդ։

«Մարդիկ փնտրում են մեկուսացում ամայության մեջ՝ ծովի ափին ու լեռներում, ու դու նույնպես սովոր ես կարոտագին ձգտել դրան: Սակայն սա տգիտություն և թուլություն է, քանի որ դու ունես ցանկացած պահի ինքդ քո մեջ պարփակվելու ազատությունը: Չկա մարդու համար ավելի լուռ ու հանգիստ ապաստան, քան սեփական հոգին, մանավանդ եթե նա իր խորքում ունի հատկություններ, որոնց հայելիս միանգամից վայելում է կատարյալ անդորր, ու այս անդորրը, ըստ իս, ոչ այլ ինչ է, քան սեփական բարեպարշտության՝ մաքուր խղճի գիտակցումը»: – Մարկ Ավրելիոս

Փակել

Որպես ավելի լայն մտածող բժիշկ, այսինքն՝ որպես մարդ բժշկող բժիշկ, այլ ոչ՝ հիվանդություն բուժող, համարյա 20 տարի մտորել եմ այս խնդրի շուրջ և միայն վերջերս եմ հասկացել, թե որտեղ է գտնվում խնդրի արմատը: Նախ ասեմ, որ ամուսնական մտերմության աճին զուգընթաց սեռական ցանկության մակարդակները հաճախ են տարամիտվում, և այս օրինաչափությունը կապված չէ սիրո զգացմունքի վերացման հետ, այլ ավելի խորքային պատճառ ունի: Եթե երկու բառով ասելու լինեմ, սեռական ցանկության մակարդակների անհամապատասխանությունը զույգերի մտահայեցակարգերի տարբեր պարադիգմալ հարթակներում հայտնվելու հետևանք է: Փորձեմ նշված խնդիրն ավելի պարզ լեզվով ներկայացնել «Զոհաբերում» կոչվող այս հոդվածում:

Արժեքների վերանայում

Գալիս է կյանքի մի շրջան, երբ դրսից թելադրվող արժեքներն այլևս դադարում են կյանքում կողմնորոշման և աշխարհում իրերն ու երևույթներն ի մի բերող կարգաբերման գործառույթ կատարել: Երբ դրսից պարտադրվող արժեքներն այլևս արժեզրկվում են, մի բան ես հասկանում՝ եկել է ժամանակը, որ ինքդ պիտի դառնաս հենարան սեփական քայլերիդ համար` փոփոխելով քեզ այնպես, որ ամենը, ինչ խանգարում է այս կյանքում առաջ ընթանալուն, վերամշակվի, վերակազմավորվի հանուն ինքնուրույն առաջընթացի և ազատ ինքնադրսևորման: Այն պահին, երբ հրատապ փոփոխվելու ներքին պահանջն ավելի հզոր է դառնում, քան նույնը մնալու ընդվզող դիմադրության ուժն է, սկսվում է մարդու ներքին կերպարանափոխման գործընթացը, որի մասին խոսել եմ նախորդ գրառումներիցս մեկում և հիմա ավելի պարզ կերպով կշարադրեմ:

«..Եթե ցորենի հատիկը հողի մեջ ընկնելով չմեռնի, միայն հատիկն ինքը կմնա, իսկ եթե մեռնի, բազում արդյունք կտա» (Հովհ. 25:24): Հովհաննեսի ավետարանից մեջբերված այս խոսքերը վերաբերում են այն մարդուն, ով կյանքի խաչմերուկում կանգնած է ընտրության հրամայականի առաջ՝ շարունակել մնալ անփոփո՞խ՝ որպես ցորենի հատիկ, թե՞ դուրս գալ ցորենի հատկի կերպարանքից ու ընթանալ նորին ընդառաջ: Ցորենի հատիկն այստեղ մեր անձն է՝ այն կաղապարը, որը պարտադրում է, ցորենի հատիկի մահը՝ անձի ենթակայությունից ազատագրումը, անորոշությանն ընդառաջ դուրս գալը:

Պետք է իմանալ, որ անձն այն կառույցն է, որը վաղ թե ուշ, կորցնում է իր ողջ ունեցվածքը՝ թե’ նյութական, թե’ հոգեհուզական ու մտային-իմացական, թե’ մարմնական: Անձն ուղղակի դատապարտված է սնանկացման, որովհետև այն ոտից գլուխ հիմնված է «ես ունեմ» պատրանքի վրա: Մենք իրականում չունենք այն, ինչ մեզ թվում է մերն է, ուստի և անզոր ենք վերահսկել այս կյանքը մեր անձով: Գալիս է ժամանակ, որ առերես հանդիպում ես իրականությանն իր ամենաիսկական դեմքով:

Զոհաբերությունները պատմական տեսանկյունով

Գանք պատմության էջերին: Ինչպես գիտենք, մարդկային զոհաբերությունները տարածված են եղել ամբողջ աշխարհում։ Աստվածներին, երկնային ու գերբնական էակներին զոհ մատուցելը նրանցից կյանք հայցելու և նրանց բարեհաճությանն արժանանալու իմաստ է ունեցել: Զոհաբերությունները եղել են կրոնական ծեսեր, որոնց ժամանակ մարդկանց մարմինները հիմնականում ողջակիզում էին, ինչպես հին հրեաների մոտ էր, կամ գլխատում, ինչպես` Մայաների թագավորությունում: Անգամ քրիստոնեության մեջ Հիսուս Նազովրեցու տանջալից մահը խաչի վրա կրում է զոհաբերման իմաստ, որով նա քավում է մարդկանց մեղքերը և ազատագրման շնորհ բերում:

Անգամ մինչև այսօր որոշ աֆրիկյան պետություններում պահպանվել է մարդկանց զոհաբերման ավանդույթը: Ուգանդայում անցյալ տարի վրա հասած սարսափելի երաշտից ազատվելու համար տեղի կախարդները երեխաներ են զոհաբերել անձրևաբեր ոգիների աչքը քաղցրացնելու հանար:

Նման «մատաղները», իհարկե ոչ մարդկանց, այլ կենդանիների տեսքով, հազվադեպ չեն նաև Հայաստանում: Մինչ օրս գառանը մատաղ անելու ավանդույթը շարունակում է որոշ մարդկանց գիտակցության մեջ Աստծո բարեհաճությանը արժանանալու խորհուրդ կրել:

“Մատաղ լինեմ քեզ” արտահայտությունը նշանակում է մեռնեմ քեզ: Մատաղը մեկի մահն է հանուն մյուսի կյանքի շարունակության: Զոհաբերումը` շարժելով աստվածների գութը, փրկում է այն մեկի կյանքը, ում համար տեղի է ունեցել այդ զոհաբերումը: Հաճախ կյանքի ու մահվան շեմին գտնվող երեխայի ծնողն աղոթում է Աստծուն՝ իմ կյանքը վերցրու, միայն թե երեխաս ողջ մնա… Ծնողը մեռնում է, որ երեխան ապրի…

Զոհաբերման հիմքում ընկած գաղափարը մեկն է՝ կյանքը գալիս է մահվան շնորհիվ:

Մահվան փորձառությունն արթնացնում է կյանքի իմաստալից ապրման գիտակցումը: Երբ այս պարզ ճշմարտությունը փայլատակում է մարդու գլխում, նա հասկանում է, որ ոչինչ հավերժ չէ այս կյանքում, իսկ անձի ապրած կյանքն ընդամենը պատրանք է: Այդ պահին նա գիտակցում է յուրաքանչյուր օրվա կարևորությունը, գնահատում ժամանակը, մտածում, թե ինչպես կարող է ծառայել մտերիմներին: Մնացած բոլոր ժամանակներում նա կենտրոնացած է իր անձնական կարիքների ու շահերի բավարարման վրա և բոլորովին կույր է դիմացի մարդուն տեսնելու համար: Այն աստիճանի կույր, որ տրորելով անցնում է՝ առանց անգամ նկատելու, որ ոտնատակ տվեց կենդանի էակի:

Ցավոք, մատաղի ծիսակարգը շարունակում է ապրել, քանի որ մարդիկ չեն հասկանում, որ իմաստը ոչ թե ֆիզիկական մահվան, այլ անձնական կրքերը հաղթահարելու և անձնական տեսադաշտից այն կողմը տեսնելու մեջ է, որը կարելի է պայմանականորեն «անձի մահ» անվանել, թեև «անձի հաղթահարում» եզրույթն ավելի ստույգ է արտացոլում երևույթի էությունը: Արտաքին զոհերի միջոցով հնարավոր չէ կասեցնել չարի տարալուծումը: Ողջակիզումը, ծիսական արյունահեղումը, հացադուլը, սեռական ժուժկալությունը չեն կարող նպաստել կյանքի պահպանմանն ու առողջության ամրապնդմանը:

Չարի դեմ պայքարելն ան-արդյունավետ է չարի միջոցով՝ բռնությամբ, սպանությամբ, քանդելով, տրորելով, որովհետև դա հակասում է «սիրիր քեզ սկզբունքին», իսկ մարդու մեջ կա ինչպես բարին, այնպես էլ` չարը: Մենք խորը ինքնախաբեության մեջ ենք՝ հավատալով, թե կարող ենք արտաքին աշխարհում «արյուն թափելով» խափանել չարը ու վերականգնել արդարությունը: Այս պատկերացումը անհնարին է դարձնում մեր ամբողջացումը, մեր մութ կողմերի գիտակցումը, մեր ստվերային հատվածի ներառումն այդ ամբողջությանը: Արտաքին զոհեր մատուցելը պահպանում է ցորենի հատիկի ամբողջությունը և կասեցնում դրա ծլարձակումը:

Զոհաբերում չի նշանակում նաև ինքնապատժում, ինքնազրկանք, բարեկեցիկ կյանքից հրաժարում և ասկետիզմի որդեգրում: Զոհաբերում նշանակում է ներքին տարածքի ազատագրում, որից հետո միայն հնարավոր կլինի այնտեղ նորը զետեղելը: Օրինակ՝ եթե մենք ուզում ենք վերակահավորել սենյակը, մենք նախ և առաջ պետք է հանենք այնտեղից հին կահույքը և ազատվենք բազում անպիտան առարկաներից ու իրերից, որոնք կուտակվել են տարիների ընթացքում: Մենք պետք է ուժ գտնենք հրաժարվելու մեր հին սովորույթներից, կարծիքներից, ծուլությունից, ցածր ինքնագնահատականից, գաղափարախոսական կախվածություններից, դոգմատիկ պատկերացումներից, կապվածություններից, կախվածություններից, սոցիալապես մեզ հարկադրված ցանկություններից:

Սա անելու համար առաջին հերթին մեզնից պահանջվում է ինքներս մեզ սիրելու կարողություն, ինքնահանդուրժողություն, ինքնաներողամտություն, իսկ հետո արիություն, քանի որ անձնական ունեցվածքից հրաժարումը սնանկության սարսափելի ապրում է առաջացնում, որին հնարավոր չէ դիմանալ, եթե չունես սեփական ոտքերիդ հենվելու վստահություն և ուղիղ ողնաշար: Բավական է հիշել, թե ինչ ենք մենք զգում, երբ մեզանից խելացի մեկը մարտահրավեր է նետում տարիների կուտակած մեր իմացությանն ու փորձին՝ ապացուցելով դրա սխալական լինելը: Հիշեք ինչպիսի կատաղի հակազդեցությամբ ենք մենք ընդունում մեր կարծիքին հակասող կարծիքը: Ինչ ենք զգում, երբ հանկարծ պահանջվում է հրաժարվել այն դիրքից, որը զբաղեցրել ենք տարիներ շարունակ, անգամ երբ կորցնում ենք հասարակ մի գրիչ, որը թանկ ենք համարել, խորը վիշտ ենք ապրում:

Կյանքի մի շրջանում մենք դառնում ենք ավելի ինքնագիտակից և հասկանում, որ փրկությունը գալիս է ոչ թե դրսից, այլ ներսից: Սովորաբար այս շրջանը համընկնում է ամուսնական կյանքի առաջին կամ երկրորդ տարին լրանալու, ծնող դառնալու իրականության հետ: Գալիս է մի պահ, երբ հասկանում ես, որ աշխարհի վերջ ես ապրում: Սա այն զգացողությունն է, երբ հասկանում ես, որ կյանքը, որտեղ ապրել ու սնուցվել էիր քաղցր պատրանքներով, իրականությունից կտրված մի անուրջ է եղել՝ պարտադրված արտաքին աշխարհի կողմից, սցենարի այնպիսի նուրբ մշակումներով, որտեղ հաշվի են առնված բոլոր դետալները:

Մեզ հավատացրել են, որ ուզում ենք հենց այն, ինչն այդ պահին մեզ կրծում է ներսից՝ կարևոր չէ որտեղից, բայց այդ ցանկությունը տեղ է արել մեր ներսում: Բախտի քմահաճույքով՝ գովազդային վահանակի ազդեցությամբ կամ սոցիալական ցանցերի միջնորդությամբ, սա կարևոր չէ արդեն, մենք ունենում ենք ցանկություններ, որոնք տանում են առաջ, կրքեր, որոնք գունազարդում են կյանքը, հավակնություններ, որոնք մոտիվացնում են քայլերը:

Մեզ ստիպել են հավատալ, որ երջանիկ ենք, քանի որ ունենք ամեն ինչ՝ տուն, ընտանիք, երեխա, աշխատանք, ավտոմեքենա, բանկային հաշիվներ, ավանդներ: Իսկ եթե դժբախտ ենք, դա նրանից է, որ չունենք այս ամենը կամ վերոնշյալներից որևէ մեկը: Մենք հավատացել ենք, որ զբաղված ենք լուրջ գործով, ապրում ենք իմաստալից կյանք, ու եթե այնուհանդերձ դժգոհ ենք կամ չբավարարված, ուրեմն՝ խնդիրը մեր ներսում է կամ էլ տառապում ենք դեպրեսիայով, հարմարման կամ տագնապային խանգարումներով, նևրոտիկ սպեկտրի այլ հիվանդությամբ, ինչու չէ՝ նաև շիզոֆրենիայով:

Մեզ ստիպել են հավատալ անուրջի իրականությանը, ստիպել են դեմ գնալ մեր հոգու կանչին, որովհետև չի կարելի դավաճանել պատրանքը: Մեզ վախեցրել են դավաճան լինելու սպառնալիքով, եթե դեմ գնաս հանրությանը, թայֆին, եթե հետևես քո սրտի ձայնին: Մեզ վախեցրել ու հավատացրել են, ու մենք, ցավոք սրտի, երկար տարիներ ապրել ենք վախի մեջ ու հավատացել Չիրականության գոյությանը:

Ուրեմն աշխարհի վերջը, ոչ թե երկրագնդի տիեզերական կազմալուծումն է, այլ այն անուրջի ավարտը, որում գտնվել ենք երկար տարիներ ու հիմա դուրս գալով այդ անրջային վիճակից՝ հստակ ուրվագծում ենք մեր գիտակցության հորիզոնը: Սա մի ապրում է, որն ունենում են ամուսնացած տղամարդիկ և կանայք, երբ անցնում է կրքի առաջին ամենահզոր ալիքը ու գալիս է ներքին դատարկության խորը զգացումը:

Հենց այս պահին, եթե ազատագրվում ենք հասարարկական արժեքների ստրկությունից ու դադարում խթանիչներից կախվածության մեջ գտնվել, չենք տարվում ունեցվածքը բազմապատկելով, մերժում ենք համայնքի կողմից ընդունելի վարք դրսևորել, պարփակվում ենք ինքներս մեր մեջ, որպեսզի խորհենք վերջի մասին՝ այն աշխարհի, որի անվերապահ գոյությանը հավատացել ենք մինչ այդ պահը: Մեր ընկերներն ու ընտանիքի անդամները՝ կինը, ամուսինը դադարում են առաջվա պես խանդավառել ու հետաքրքրել: Սեռական բուռն կյանքին փոխարինելու է գալիս սեռական անտարբերության շրջանը:

Ինչքան ավելի ես մոտենում ինքդ քեզ, ավելի ու ավելի պակաս ես ստում, այնքան ավելի սուր ես զգում շրջապատի մարդկանց կեղծավորությունը, հարաբերություններում մանիպուլյատիվ խաղերը և երբ հասկանում ես, որ սա այն միջավայրն է եղել, որտեղ ապրել ես երկար ժամանակ, մեծ երանություն ես գտնում մենակության մեջ, քանի որ այստեղ կարող ես դիմակ չկրել ու խաղերին մասնակից չդառնալ:

Մենակության մեջ սկսում ես ինքդ քեզ ավելի լավ տեսնել ու աստիճանաբար մշակել բարձիթողի եղածը, այլանդակության աստիճանի հասածը, կոպիտն ու անտաշը: Տեսնում ես երկատվածությունդ, սեռական պառակտումդ ու հասկանում դրա անիմաստությունը: Շփումների ժամանակ ավելի պակաս են դառնում ռեակտիվ մտքերն ու հուզական հակազդեցությունները: Այն, ինչը ժամանակին հունից հանում էր, այլևս թողնում է անտարբեր: Սկսում ես ավելի պարզ խոսել, քիչ, բայց իմաստալից բառերով արտահայտվել: Դատարկախոսությունը, շատախոսությունը վերանում են կյանքից ու դրանց փոխարինելու է գալիս լեցուն լռությունը: Դադարում ենք կարծիքդ պնդել և խիստ համոզմունքեր ունենալ: Տեսնում ենք, թե ինչքան արհեստական էին մեր տրամադրության տատանումները: Բուռն զգացողությունների կոպտությանը փոխարինելու են գալիս նուրբ համերը, որոնք երբևէ չէինք զգացել: Լռության ու խոհուն մենակության մեջ դառնում ենք հոգով՝ ազնվական, սրտով՝ նրբանկատ, իսկ մտքով՝ բարեկիրթ:

Ինչպես լուծել խնդիրը

Իսկ հիմա այն մասին, թե ինչպես է հնարավոր հասնել ներդաշնակ հարաբերությունների: Առաջին հայացքից պարադոքսալ է հնչում, բայց մենակության մեջ մենք դառնում ենք ավելի սոցիալական, քան սոցիալական խմբի մեջ, քանի որ մարդկանց հանդեպ սկսում ենք զգալ ոչ թե զայրույթ, ոչ թե հակակրանք ու վրդովմունք, այլ խորը կարեկցանք, քանի որ նրանք նույնպես, ինչպես մենք ժամանակին, զոհ են դառնում ներքին քաոսի, սոցիալ պայմանականությունների և հույզերի անգիտակից օվկիանի ալեկոծումների: Մտածողության պարադիգմալ հարթակների տարբերությունը հաճախ ընթանում է զույգերից միայն մեկի (ամուսնու հիմնականում, թեև չի բացառվում նաև կնոջ) մոտ, որից էլ ի հայտ են գալիս անհամաձայնություններ կյանքի տարբեր ոլորտներում, և սեռական կյանքում՝ առաջին հերթին: Ուրեմն` խնդրի լուծումը այդ հարթակների ի մի գալն է, նույն պարադիգմալ մտահորիզոններով շփվելը: Միայն այս պարագայում են հավասարվում սեռական ցանկությունների մակարդակները, և հաստատվում սեռական ներդաշնակությունը:

Փակել